امروزه یکی از چالش‌های جدی در صنعت هوانوردی، برخورد پرندگان با هواپیما یا Bird Strike است که این مسئله میتواند بر روی ایمنی پرواز اثرات مخربی داشته باشد. معمولاً این رویداد در زمان‌های مختلفی از پرواز رخ میدهد و باعث ایجاد خسارت‌های مالی چشمگیری به شرکت‌های هواپیمایی میشود و حتی ممکن است در برخی مواقع جان مسافران و خدمه پرواز را هم به خطر بیندازد.
از آنجایی که امکان دارد Bird Strike برای هواپیماهای بزرگ یا کوچک اتفاق بیفتد، ما در این مطلب تصمیم گرفتیم به بررسی این پدیده، دلایل و راههای پیشگیری از آن بپردازیم، پس اگر می‌خواهید در مورد این موضوع اطلاعات بیشتری به دست آورید، تا پایان همراه ما باشید.
منظور از Bird Strike یا برخورد پرندگان با هواپیما در پرواز چیست؟
برخورد پرندگان با هواپیما یا Bird Strike به حالتی گفته میشود که در آن یک یا چند پرنده با بدنه، موتور، شیشه یا دیگر قسمت‌های یک هواپیما برخورد می‌کنند. این اتفاق در اصطلاحات فرودگاهی در ارتفاعات پایین‌تر از 4500 متری، جایی که پرندگان بیشتری در حال پرواز هستند، رخ میدهد. گاهی اوقات این برخوردها کم خطر و جزئی بوده و بعضی مواقع هم ممکن است شدید و بسیار خطرناک باشد. در سراسر جهان، به صورت متوسط سالانه هزاران حادثه Bird Strike گزارش داده میشود که این آمار نشان دهنده گسترده بودن آن است.
تأثیر برخورد پرنده با هواپیما بستگی به اندازه، وزن و سرعت پرنده و هواپیما دارد و به هر اندازه که پرنده بزرگ‌تر و سریع‌تر باشد، احتمال آسیب به هواپیما بیشتر خواهد بود. طبق آمار به دست آمده، در سه ماه اول 2023 میلادی در کشور آمریکا 1696 برخورد پرنده با هواپیما گزارش شد که تنها 12 مورد از آنها باعث آسیب شدید شده بود. حتی برخورد پرندگان کوچک‌تر هم به هواپیما باعث بروز مشکلات جدی میشود. مثلاً، در سال 2021 میلادی، Bird Strike به خطوط هوایی آمریکا حدود 328 میلیون دلار خسارت و 140 هزار ساعت زمین‌گیری هواپیما را تحمیل کرده است.
Strike یا برخورد پرندگان با هواپیما چگونه رخ میدهد؟
این پدیده زمانی رخ میدهد که یک هواپیما از مسیر مهاجرت پرندگان یا منطقه‌ای که زیستگاه طبیعی آنها است، عبور میکند. ممکن است این برخوردها در زمان برخاستن، فرودآمدن یا حتی در حین پرواز هواپیما اتفاق بیفتد. برخی از مواردی که میتواند در وقوع برخورد پرندگان با هواپیما نقش داشته باشد ترس از پرواز مسافران است که باعث بی‌دقتی و عدم توجه به محیط اطراف میشود :
- نورپردازی هواپیما؛ نورهای روشن هواپیما میتواند باعث سردرگمی پرندگان شود؛ بنابراین آنها نمی‌توانند مسیر درستی برای فرار را شناسایی کنند و در نتیجه در مسیر هواپیما گیر می‌افتند و منجر به این اتفاق می‌شوند.
- سرعت زیاد هواپیما؛ در هنگام برخاستن و فرود آمدن، هواپیما با سرعت زیادی حرکت میکند که این امر میتواند باعث کاهش زمان واکنش پرندگان برای دور شدن آنها از هواپیما شود؛ بنابراین آنها با بدنه، موتور و قسمت‌های دیگر هواپیما برخورد می‌کنند.
کدام موارد وقوع Bird Strike یا برخورد پرندگان با هواپیما را بیشتر می‌کنند؟
برخی از مهم‌ترین مواردی که باعث وقوع برخورد پرندگان با هواپیما می‌شوند، عبارت‌اند از:
- نزدیک بودن محل فرودگاه به مسیرهای مهاجرت پرندگان یا زیستگاه‌های طبیعی زندگی آنها؛ این موضوع از جمله عوامل کلیدی در وقوع Bird Strike است؛ بنابراین مناطق کشاورزی، جنگل‌ها و تالاب‌ها که منابع غذایی و آب را برای پرندگان فراهم می‌کنند، از جمله مناطق پرخطر برای برخورد با هواپیما به شمار می‌آیند. مسیرهای مهاجرت پرندگان نیز که اغلب از روی فرودگاهها عبور می‌کنند، میتواند خطر این پدیده را افزایش دهد.
- ارتفاع پایین هنگام برخاستن یا فرود آمدن هواپیما؛ هواپیما در مراحل برخاستن و فرود آمدن در ارتفاعات پایین‌تری پرواز میکند که پرندگان بیشتری در آن حضور دارند؛ بنابراین خطر برخورد پرنده با هواپیما در این موقعیت‌ها بیشتر میشود.
برخی از خطرات برخورد پرندگان با هواپیما که بهتر است بدانید
ممنوعیت دارویی در پروازهای خارجی یکی از چالش‌هایی است که میتواند بر امنیت پروازها تأثیر بگذارد. Bird Strike یا برخورد پرندگان با هواپیما میتواند پیامدهای مختلفی به همراه داشته باشد که برخی از آنها بسیار خطرناک هستند. به طور کلی خطرات برخورد پرندگان با هواپیما شامل موارد زیر میشود.
- آسیب دیدن شیشه کابین خلبان؛ چنانچه یک پرنده بزرگ با شیشه کابین خلبان برخورد کند، ممکن است ترک‌های جدی ایجاد شده یا حتی شیشه کابین بشکند. این امر باعث تغییر فشار کابین شده و دید خلبان را محدود میکند و اثرات منفی بر روی عملکرد خلبان هواپیما می‌گذارد.
- آسیب به بدنه هواپیما؛ برخورد پرندگان با قسمت‌های حساس بدنه هواپیما میتواند عملکرد آن را تحت تاثیر قرار دهد. شدت ضربه ناشی از این برخورد ممکن است باعث فرورفتگی یا آسیب به پانل‌های خارجی بدنه هواپیما شود که این امر بر روی ساختار آیرودینامیکی هواپیما اثر منفی دارد. همچنین، ضربات سنگین موجب آسیب به سیستم حیاتی هواپیما و کابل‌های الکترونیکی آن یا نفوذ به بخش‌های داخلی هواپیما میشود.
- خطر برای ساختار و موتور هواپیما؛ یکی دیگر از اصلی‌ترین خطرات برخورد پرندگان با هواپیما ورود پرندگان به موتور جت است که این امر میتواند باعث افزایش مصرف سوخت یا انفجار آن و از دست دادن توان موتور هواپیما شود. علاوه بر این، پرندگان می‌توانند با ورود به موتور هواپیما منجر به از کار افتادن آن یا حتی آتش‌سوزی شوند.
معرفی راههای کاهش خطر برخورد پرندگان با هواپیما
برخی از راههای کاهش خطر برخورد پرندگان با هواپیما که میتوان در پرواز یا فرودگاه انجام داد، شامل موارد زیر میشود:
- نصب رادار پرندگان؛ در نزدیکی فرودگاه میتوان از رادارها برای شناسایی و ردیابی پرندگان استفاده نمود تا موقعیت پرندگان به برج مراقبت و خلبان اطلاع داده شود.
- مدیریت زیستگاه پرندگان؛ حذف گیاهان و آسفالت کردن زمین‌های اطراف فرودگاه باعث کاهش منابع غذایی پرندگان میشود و آنها را از محل پرواز هواپیماها دور میکند.
- استفاده از دستگاههای دفع پرندگان؛ صداسازها که باعث دور شدن پرندگان از نزدیکی باند پرواز فرودگاه میشود، یکی دیگر از راههای کاهش خطر برخورد پرندگان با هواپیما هستند.
- استفاده از گلولههای منور؛ شلیک گلولههای نورانی باعث جلب توجه پرندگان شده و آنها را از محیط فرودگاه و محل پرواز دور میکند.
پس از برخورد پرندگان با هواپیما چه اقداماتی میتوان انجام داد؟
در صورت بروز پدیده Bird Strike یا برخورد پرندگان با هواپیما لازم است خلبان بلافاصله برای حفظ ایمنی پرواز اقداماتی را انجام دهد. در این شرایط بحرانی، باید تصمیمات به سرعت و دقت گرفته شود. در ادامه مراحل لازم برای مدیریت این اتفاق را برایتان بازگو می‌کنیم که عبارت‌اند از:
- اطلاع به برج مراقبت؛ اطلاع خلبان به برج مراقبت در مورد پدیده باعث میشود تا برج مراقبت وضعیت را بررسی کند و در صورت نیاز کمک‌های اضطراری را آماده نماید و فرودگاه‌های نزدیک یا بهترین مسیر برای فرود را به خلبان پیشنهاد دهد.
- بررسی وضعیت هواپیما؛ خلبان باید بررسی کند که آیا سیستمهای پرواز به درستی کار میکند، آیا موتور آسیب‌دیده، آیا هواپیما دچار نقص فنی شده یا نه. این بررسی‌ها کمک میکند تا خلبان برای ادامه پرواز یا فرود اضطراری بهترین تصمیم را بگیرد.
- انتخاب مسیر فرود اضطراری؛ در صورت آسیب جدی، ادامه پرواز ممکن نبوده و خلبان باید کوتاه‌ترین فاصله به نزدیک‌ترین فرودگاه یا مکانی امن را برای فرود اضطراری انتخاب نماید و به گونه این فرود اضطراری را برنامه‌ریزی کند که خطرات بعدی به حداقل برسد.
- آماده‌سازی هواپیما برای فرود اضطراری؛ خلبان باید تمام تجهیزات و سیستم‌ها را برای فرود آماده نموده و هواپیما را در وضعیت بهینه قرار دهد. در نهایت، اگر نیاز به فرود اضطراری بود، خلبان باید بر اساس دستورالعمل‌ها و شرایط موجود در کمال دقت و آرامش، هواپیما را به سمت فرودگاه هدایت کند.
با توجه به مطالب بیان شده؛ امروزه چالش مهمی که در صنعت هوانوردی وجود داشته و میتواند ایمنی پرواز را به خطر بیندازد، پدیده برخورد پرندگان با هواپیما است. اگرچه ممکن است Bird Strike باعث بروز مشکلات جدی برای هواپیما و پرواز شود، اما با استفاده از فناوری‌های جدید و مدیریت دقیق زیستگاه پرندگان، میتوان خطرات برخورد پرندگان با هواپیما را کاهش دهد.
سوالات متداول
1. برخورد پرندگان با هواپیما چگونه رخ میدهد؟
برخورد پرندگان با هواپیما زمانی رخ میدهد که هواپیما از مسیر مهاجرت پرندگان یا مناطق زیستگاهی آنها عبور میکند. این برخورد میتواند در هنگام برخاستن، فرود آمدن یا در حین پرواز اتفاق بیفتد و ممکن است در هر مرحله از پرواز به دلیل سرعت بالا یا دیگر عواملی که پرندگان را گیج میکند، رخ دهد.
2. خطرات برخورد پرندگان با هواپیما چیست؟
برخورد پرندگان با هواپیما میتواند پیامدهای مختلفی به همراه داشته باشد. این خطرات شامل آسیب به بدنه هواپیما، شیشه کابین خلبان و موتور آن میشود. همچنین برخورد پرندگان میتواند موجب کاهش عملکرد سیستمهای هواپیما و در بعضی مواقع خطرات جدی برای جان مسافران و خدمه به همراه داشته باشد.
3. راههای کاهش خطر برخورد پرندگان با هواپیما چیست؟
برای کاهش خطر برخورد پرندگان با هواپیما میتوان از روشهای مختلفی استفاده کرد. این روشها شامل نصب رادار برای شناسایی پرندگان، مدیریت زیستگاه پرندگان در نزدیکی فرودگاهها، استفاده از دستگاههای دفع پرندگان مانند صداسازها و گلولههای منور برای دور کردن پرندگان از محل پرواز هواپیماها هستند.
